2025 жылғы 27 мамырда Шымкент қаласында «UNI Football League» инклюзивті футбол секциясының қатысушыларына арналған шеберлік сабағы өтті. Шеберлік сабағын «Ордабасы» футбол клубының мүшелері өткізді.

Дәл бір жыл бұрын Шымкент қаласында аутизм, Даун синдромы және басқа даму ерекшеліктері бар балаларға арналған инклюзивті футбол секциясы ашылған болатын. Бұл секция республикалық «UNI Football League» жобасы аясында жұмыс істейді. Қазіргі таңда секцияда 10-17 жас аралығындағы аутизм, аутизм секторының бұзылысы, Даун синдромы және ДЦП диагнозы қойылған 10 жасөспірім жаттығады.

Қазақстанда «UNI Football League» жобасы аутизм және Даун синдромы бар балалар мен жасөспірімдерге арналған футбол жобасы ретінде екі жылдан бері жұмыс істеп келеді. Бұл жоба арнайы оқу регламентіне негізделген, қатысушылардың ерекшеліктерін ескере отырып, ойын үшін ең қолайлы жағдайларды қамтамасыз етеді және 10-18 жас аралығындағы ерекше қажеттіліктері бар балалар мен жасөспірімдерге арналған. Жобаның мақсаты – балалар мен жасөспірімдерге сапалы спорттық бағдарламаға қолжетімділікті қамтамасыз ету және футбол арқылы олардың әлеуметтік бейімделуін қолдау.

Жобаның ұйымдастырушылары: «Болашақ» корпоративтік қоры және Қазақстан футбол федерациясы. Жобаның бас демеушісі – «Freedom Holding Corp.» компаниясы арқылы «Freedom Шапағат» қайырымдылық қоры.

Жоба 2023 жылдың қараша айында Астанада «Болашақ» қорының Қысқы қайырымдылық балының қаражаты есебінен басталды. Жалпы жобаға Қазақстанның 9 қаласынан 111 бала қатысады: Астана, Шымкент, Атырау, Ақтөбе, Семей, Қарағанды, Петропавл, Тараз және Өскемен.

Жобаның міндеттері: балалардың өзара әрекеттесуіне, жаңа достар табуына және қарым-қатынас дағдыларын дамытуға жағдай жасау арқылы олардың әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз ету; физикалық даму және үйлестіру дағдыларын жетілдіру; ерекше балаларға белсенді және мазмұнды қоғамдық өмірге қатысуға көмектесу, оларды әлеуметтік және спорттық іс-шараларға тарту. Әр ай сайын «Болашақ» қорының мінез-құлық сарапшылары жаттықтырушылармен кездесулер өткізіп, жобаның тиімділігін қадағалайды: балалардың оқу прогресі, жаттығулар сапасын жетілдіру және т.б.

Жобаға білікті жаттықтырушылар тобы қосылды – әр қалада инклюзивті білім беру курстарынан өткен, мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс тәжірибесі бар UEFA B, C, D санатындағы жаттықтырушылар жұмыс істейді. Шымкент қаласындағы секцияның жаттықтырушысы – Ерсултан Давлетьяров ерекше балаларға футбол үйрету бойынша арнайы курстардан өткен және Шымкент қаласындағы жеке түзету орталығында бейімделген дене шынықтыру жаттықтырушысы болып табылады.

Шеберлік сабағына «Болашақ» қорының өкілдері, кәсіби «Ордабасы» футбол клубының ойыншылары, Шымкент қаласындағы «Freedom Bank» өкілдері, ерекше қажеттіліктері бар балалар мен олардың ата-аналары қатысты. Қонақтар жас футболшыларға сыйлықтар мен естелік бұйымдар тарту етті, ал футбол клубының өкілдері балалар мен олардың ата-аналарына клубтың барлық матчтарына қатысуға маусымдық абонементтер сыйлады. «Ордабасы» футбол клубы — Қазақстанның жетекші клубтарының бірі. Ол – Қазақстан чемпионы (2023), Қазақстан Кубогының екі дүркін иегері (2011, 2022), Қазақстан Суперкубогының иегері (2012). Клуб құрамынан шараға қатысқан ойыншылар: шабуылшы Лука Имнадзе (Грузия), сондай-ақ жергілікті футбол мектебінің тәрбиеленушілері – «Ордабасы» ФК қорғаушысы, Қазақстан құрамасында өнер көрсеткен Сағадат Тұрсынбай және қақпашы Айдос Кемаладин.

«UNI Football League» жобасы еліміздегі инклюзивті футболдың дамуы үшін маңызды қадам болып табылады. Жоба ерекше балаларға жаңа мүмкіндіктер ашып, олардың қоғамдағы қабылдануына оң әсерін тигізіп, белсенді әлеуметтік өмірге интеграциялануына ықпал етеді. Жобаны қолдағаны үшін Қазақстан футбол федерациясына және «Freedom» компаниясына алғысымызды білдіреміз. «Ордабасы» футбол клубы сияқты кәсіби футбол қауымдастығының осы жобаны қолдап, жас ерекше спортшыларды тәрбиелеуі біз үшін қуаныш. Өйткені, ерекше балалар үшін футбол – тек спорт қана емес, өзін-өзі көрсету, өз жолын табу, әлеуетін ашу және өзіне сену мүмкіндігі», – деді «Болашақ» қорының Қамқоршылық кеңесінің төрайымы Динара Гаплан.

«Біз еліміздегі спорттың дамуына үлкен көңіл бөлеміз, оның ішінде футболды қолдау – ең халықтық спорт түрін қолдау. Спортты қолдау – «Freedom» тобының жауапты инвестициялау және БҰҰ-ның Тұрақты даму мақсаттарын Қазақстанда жүзеге асыруға қосқан үлесі. 2023 жылдың наурыз айында «Freedom Holding Corp.» компаниясы жастар футбол лигасы QJ League-тің бас серіктесі және спонсоры болды. «UNI Football League» инклюзивті футбол лигасын қолдау – компаниямыздың балалар спортына қолдау көрсету жөніндегі жұмысымыздың логикалық жалғасы. Біз жобаның аутизм және Даун синдромы бар балалардың әлеуметтік бейімделуіне және спортты сүюіне көмектесетініне сенімдіміз», – деді Шымкент қаласындағы «Freedom Bank Kazakhstan» АҚ филиалының директоры Рысбек Рахметов.

 «Біз секцияға ашылған күннен бастап қатысып келеміз, бір жыл болды. Ұлым футболды қатты жақсы көреді, ол қуана-қуана барады. Жеке өзіме жаттықтырушының балаларымызға деген қарым-қатынасы өте ұнайды. Әрине, ұлым осы бір жыл ішінде көп өзгерді: доп тебуді, командада ойнауды үйренді. Біздің балалар үшін әрбір, тіпті ең қарапайым қимылдың өзі үлкен еңбекті талап етеді, сондықтан әр жаңа үйренген дағды біз, ата-аналар үшін, зор қуаныш. Мен көптеген күрделі балаларды көрдім, бірақ біздің жаттықтырушымыз өзінің кәсібилігі мен сабырлылығының арқасында әр балаға жеке тәсіл таба біледі. Мен осы жобаны жасаушыларға шексіз алғысымды білдіремін», – деді Даун синдромы бар 12 жастағы Даниал Смаилдың анасы Динара Төлегенова.

26 сәуірде Астанада үшінші рет жыл сайынғы «Run for autism» қайырымдылық жүгірісі өтті. Жиналған 22 млн теңге қайырымдылық қаражат аутизм және басқа менталдық бұзылыстары бар балаларға арналған инклюзияны қолдау кабинеттерін ашуға бағытталатын болады. Іс-шараны «Болашақ» корпоративтік қоры Астана қаласы әкімдігінің және серіктестерінің қолдауымен ұйымдастырды.

Жыл сайынғы қайырымдылық жүгірістің мақсаты – аутизм туралы жұртшылықтың хабардарлығын арттыру, аутизм бар адамдардың өмір сапасын жақсарту, олардың әлеуметтенуі және өз қабілеттерін жүзеге асыруы үшін жағдайды қамтамасыз ету. Іс-шара аутизм мәселесі туралы ақпаратты тарату айына орай өткізілді. Сонымен бірге 2025 жылғы Run for autism менталдық денсаулыққа – аутизм, депрессия, мазасыздық және басқа да ерекше менталдық күйдегі адамдарды қолдауға арналған.

Жүгіріс 1 км., 2,5 км., 5 км. және 10 км. төрт қашықтық бойынша өтті. Қатысу бағасы 6 990 теңгеден бастап 9 990 теңгеге дейін болды. Қайырымдылық жүгіріске Астана, Алматы, Қарағанды, Қостанай, Петропавл, Павлодар және басқа қалалардан барлығы 3 500 астам адам қатысты. Жүгіріске қатысушылар арасында кәсіби спортшылар, параспортшылар, сурдоспортшылар, ерекше балалармен жұмыс істейтін мамандар, дамуында ерекшеліктері бар 120-дан астам бала, ата-аналар және т.б. болды. Лондон, Мәскеу, Ыстамбұл, сондай-ақ Алматы, Қарағанды, Павлодар, Жаңаөзен, Жезқазған, Орал, Петропавл қалаларынан 28 адам онлайн жүгіріске қатысты.

ҚР Парламентінің Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаев дәстүрге сәйкес игілікті іске арнайы қатысып, ашылу салтанатында сөз сөйледі. Ол өз сөзінде бұл жарыс саламатты өмір салтын дәріптейтін және ерекше қажеттіліктері бар балаларды қолдауды көздейтін маңызды қоғамдық бастамаға айналып келе жатқанын айтты.

«Президентіміз Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев инклюзияны дамыту мәселесіне үнемі баса мән беріп келеді. Мемлекет басшысы Ұлттық құрылтай отырысында ерекше қажеттіліктері бар балаларды жан-жақты қолдауға арналған жаңа заң әзірлеуді тапсырды. Қазір осы бастама бойынша тиісті жұмыстар қолға алынды. Аталған заң шын мәнінде азаматтарға пайдалы болуы үшін сенаторлар қоғамдық ұйымдардың өкілдерімен және сарапшылармен бірге бұл бағытта қандай басымдықтарға назар аудару керектігін жан-жақты талқылап, белсенді жұмыс жүргізуде», – деді Мәулен Әшімбаев.

Іс-шара шегінде дәстүр бойынша аутизм және дамуында басқа да ерекшеліктері бар балаларға арналған «Көңілді старттар» спорттық-ойын эстафетасы өткізілді. Оған аутизм бар, психикалық және сөйлеу тілі дамуы тежелген, Даун синдромы және т.б. бар 5-14 жас аралығындағы 200-дей бала қатысты. Эстафета аяқталған соң балаларға іс-шараның серіктестерінен сыйлық табысталды.  

«Run for autism – бұл аутизм бойынша зерттеулерді қолдау үшін қаражат жинауға арналған халықаралық бастама. Ол әлемнің ең ірі қалаларында өткізіледі: Нью-Йорк, Лондон, Берлин, Чикаго, Питсбург және т.б. Қазақстанда «Run for Аutism»-ді алғаш рет «Болашақ» қоры 2023 жылы өткізді. Бірінші жылы қатысқандар саны 1300 адам болса, бүгінгі күні қатысушылар саны 3000-ға жетті және 300-дей адам іс-шараны ұйымдастыруға қатысты. Қатысушылар саны көбейіп жатқаны қуантады, өйткені бұл аутизм және жалпы менталдық бұзылыстар туралы білетін адамдар саны артып келе жатыр деген сөз. Биыл біз жүгірісті жалпы менталдық денсаулық тақырыбына арнаймыз. Бүгін біз инклюзия, алуан түрлілік, стигмасыз өмір, мазасыздықпен, депрессиямен өмір сүріп жатқандар үшін деген мақсатпен жүгіреміз. Өкінішке орай, әркім осындай хәлге ұшырауы мүмкін, сондықтан да мәселені көз жұма салмай, мойындап, уақытылы кәсіби көмекке жүгінген маңызды», - деп атап өтті «Болашақ» қорының Қамқоршылық кеңесінің Төрайымы Динара Гаплан.

Көптеген басқа қатысушылар сияқты Елдос Иманбаев жүгіріске аутизм бар 16 жасар ұлы Бекназармен бірге келді. Бекназар 2,5 км қашықтық жүгіріске қатысты.

«Ұлым екеуміз Run for Autism жүгірісіне қатысуды ұйғарған себебіміз: бұл тақырып бізге жақын. Біз әрбір бала өзін қабылданған, қажет және бағаланған болып сезінетін инклюзивті орта құру қаншалықты маңызды екенін білеміз. Бұл біздің ерекше адамдар қауымдастығын қолдау тәсіліміз. Бұл тек спорттық шара емес, бірлік, түсіністік пен шабыт беретін алаң. Ерекше балалар үшін кез келген іс-шара – өзін жеңіп, өз мүмкіндіктерінің шегінен аттап, жаңа эмоцияларды сезіну мүмкіндігі екенін түсінген маңызды» - деді Елдос Иманбаев.

Мәреге жеткен барлық қатысушылар естелік медальдарға ие болды, ал әр қашықтық бойынша жеңімпаздар дипломдар мен медальдармен марапатталды. Әрбір жүгірушіге шоппер, футболка, жүгіріске арналған нөмір, ұтыс ойыны үшін нөмірі, тамаққа талон, бағдарлама, спорттық батончиктен және пайдалы «чиабатта» нанынан тұратын жинақ табысталды. Ниет білдіргендер жүгірістен басқа, жүгірістің брендік таңбалары бар өнімдер және серіктестерден сертификаттар салынған арнайы боксты сатып алып, іс-шараны қолдай алды.

Жүгіріске халықаралық компаниялардың, шетел елшіліктері, оның ішінде Жапония, Ұлыбритания, Испания, Түркия, Үндістан, Чех Республикасы, Польша, Беларусь Республикасы елшіліктері қатысты.

«Ұлымда Даун синдромы бар. Жүгіріс менің ұлым сияқты ерекше қажеттіліктері бар балаларды қолдайтындықтан оған қатыспақ болдым. Іс-шараның мақсаты өзіме жақын» - Хироаки Фуната, Қазақстандағы Жапония Елшілігінің штат қызметкері.

Жүгіріске қатысушылар арасында Дубайға екі кісіге жолдама, «World Class» фитнес-орталығынан ⁠жылдық абонементтер, «Hilton Astana» қонақ үйінде тұруға, «M Clinic» клиникасында тексеруден өтуге сертификат, GALAXY S24 смартфоны, «Орлов моншаларына» сертификаттар және тағы басқа бағалы жүлделер ұтысы өткізілді.

Қайырымдылық жүгіріс Астана қаласы әкімдігінің, Eurasian Resources Group (ERG), «Еуразиялық банк» АҚ, «NAK» құрылыс холдингінің, «АLSTOM», «ECOSHOP Astana», «Жігер газ», «Shaurma Food» қазақстандық дәмді тағамдар желісі, «MYD Production» компанияларының, «G-life» ауыз суы, «Astana Production» ивент-агенттігінің, «M Clinic» клиникасы, «K-cell», «Argymaq» премиалды брендінің, «World Class Ботанический» фитнес-орталығы, «Ocean Love» туристік фирмасы, «Hilton Astana» қонақ үйі, «Marwin» компаниясы, «New Level» жарнама-өндірістік компаниясы, «Sundar Yoga» йога студиясы, бургерной «All off Burger» бургерлер, «Орлов моншалары» компаниясы, «Anta» спорт дүкені, «Моя ферма», «Полезный хлеб» компаниялары, «WOW swim» жүзу мектебі, «Ailand» сауық орталығы, «Солнечный мир» ҚҚ, мастерской детских праздников «Lim-po-po» балаларға арналған мерекелер шеберханасы, «РИКА» экспресс поштасы, «Nomad Triathlon Club» триатлон клубы, «My Start», «Super Kyz», «CleverMarket» онлайн-дүкені, «TOOBA» компаниясының қолдауымен өткізілді. Ақпараттық серіктестер: «Qazsport TV», «Qazaqstan TV», «Jibek joly», «Silk Way» телеарналары, «Love radio», «Радио Дача», «Той Думан» радиостанциялары, «ҚазАқпарат» ХАА, медиа «Город24», «Mustafin Magazine», «AMANAT Group» медиахолдингі.

Анықтама:

Аутизм және менталдық денсаулық бойынша статистика

АИБбД ҰҒПО-ның (2024 ж.) деректеріне сәйкес Қазақстанда 15 000-нан астам бала тұрады, оның 7 мыңдайы мектеп жасына дейінгі балалар. Ал бейресми деректерге сәйкес еліміздегі аутизм бар балалар саны 35 000-нан асады. ДДҰ 100 баланың біреуінде аутизм спектрінің бұзылуы бар, ал АҚШ-тың Ауруларды бақылау және алдын алу орталығында (CDC) бұл көрсеткіш 31 баланың біреуінде бар деп  есептейді.

ДДҰ деректеріне сәйкес психикалық бұзылыстар дүние жүзінде 10-19 жас аралығындағы әрбір жетінші адамда кездеседі; бұл осы жас тобындағы аурулардың әлемдік санының 15% құрайды. Депрессия, мазасыздық және мінез-құлық бұзылыстары жасөспірімдер арасындағы ауру мен мүгедектіктің негізгі себептерінің бірі болып табылады.

ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің Республикалық психикалық денсаулық ғылыми-практикалық орталығының (РПДҒПО) мәліметі бойынша 2023 жылы динамикалық бақылаудағы психикалық және мінез-құлық бұзылыстары бар науқастардың жалпы саны 198,4 мың адамнан асты.

Ресми деректерге сәйкес Қазақстанда 2025 жылғы 1 ақпандағы жағдай бойынша психикалық мінез-құлық бұзылыстары (аурулары) бар 296,7 мың адам, оның ішінде 92,5 мың адам психоактивті заттарды (ПАЗ) қолдану салдарынан динамикалық бақылауда тұр. Countrycassette халықаралық тәуелсіз онлайн-журналының мәліметі бойынша 2024 жылы депрессияның таралуы бойынша Қазақстан 180 елдің арасында 93-ші орынға шықты.

«Болашақ» қорының инклюзивті білім беруді дамыту бағдарламасының нәтижелері туралы

2015 жылдан бері «Болашақ» қоры Қазақстанның 24 қаласында 71 инклюзияны қолдау кабинетін ашты. Қор балалар үйлеріндегі 2000 балаға және аутизм және дамуында басқа ерекшеліктері бар балалары бар 10 000-нан астам отбасын қамтыды, аутизм және дамуында басқа ерекшеліктері бар 800-ден астам баланы үйде оқытудан шығарды, 4 000 маманды және ата-ананы оқытты, сондай-ақ 139 білім беру және жол жүру грантын берді. Аутизм, Даун синдромы және дамуында басқа ерекшеліктері бар 200-ге жуық бала кәсіби және спорттық білім алып жатыр. «Болашақ» қоры аутизм бар жасөспірімдерді кәсіптік оқыту жобасын елімізде бірінші болып іске қосты. Бүгінгі таңда «Наубайшы», «Кондитер» және «Тігінші» мамандықтары бойынша 54 жасөспірім білім алып, қазір тағы 20 бала білім алуда. Менталдық денсаулықты қолдау аясында Қор ата-аналар мен ерекше балалармен жұмыс істейтін мамандарға психологиялық қолдау топтарының жұмысын ұйымдастырды, 40-тан астам адамға көмек көрсетілді.

«Run for autism» жүгірісі туралы

2023-2024 ж.ж. жүгірістерге 3 351 адам қатысты, оның ішінде 200-ден астам ерекше бала. 20 млн-нан астам қайырымдылық қаражат жиналды, осы қаражатқа Астана қ. 10 балабақшасында (№54, №60, №66, №35, №24, №63, №77, №80, №86, №98) инклюзияны қолдау кабинеттері ашылып, жабдықталды. Күн сайын 100-ден астам ерекше бала балабақшаға барып жүр.

6 сәуірде Алматыда 3.4 Аймағының Азия чемпионаты шеңберінде Autism Talks үшінші жыл сайынғы кездесуі өтті, онда барлығы 200-ге жуық қатысушы – мамандар, АСБ бар балалардың ата-аналары бас қосты. Іс-шара ауқымды бағдарламаның маңызды бөлігіне айналып, спорт пен инклюзияның қатар жүретінін көрсетеді.

Kazchess вице-президенті Дәрмен Сәдуақасов, Бағылан Мусиннің «Freedom Shapagat» қорының президенті және ҚШФ атқарушы директоры Гүлмира Дәулетова жиналғандарға арнап құттықтау сөз сөйледі. Бағдарлама аясында ата-аналар, мамандар, қоғам қайраткерлері мен сарапшылар жанды да әсерлі сөздерін айтты. Спикерлердің қатарында Аружан Сайын, Әлия Арқарова, Жанна Қалиева, Рүстем Қайырбеков, Мәдина Нұркенова және т.б. болды. Динара Гаплан бұл кездесуге де модераторлық етті.

Сараптамалық сессия аясында психиатр дәрігер Әсел Ыбыраева, мінез-құлық талдаушысы Әсия Қизатова, FIDE Infinite Chess амбассадоры Надежда Кравчук, психолог Бақыттыгүл Ахметжанова және БҰҰ волонтёры Мәулен Ахметов білімі мен тәжірибелерін бөлісті.

Сессия гроссмейстер және 20 жасқа дейінгілер арасындағы әлем чемпионы Қазыбек Нөгербектің балалармен бір мезгілдегі ойын сеансымен, сондай-ақ серіктестер ұсынған түрлі жүлде – шахмат жинақтары, кітаптар, сертификаттар мен курстар ұтыс ойынымен аяқталды.

ҚШФ вице-президенті Дәрмен Сәдуақасов былай деп атап өтті:

«ФИДЕ ұйымымен және "Болашақ" қорымен бірге Қазақстан шахмат федерациясында инклюзивтік бастамаларды жүйелі түрде дамыту туралы шешім қабылдадық. Шахмат — сөзді қажет етпейтін, бірақ адамдарды біріктіре алатын тіл екеніне кәміл сенеміз. Сондықтан аутистік спектрі бұзылған және дамуының басқа да ерекшеліктері бар балаларға жаңа көкжиектерді ашатын Infinite Chess жобасын іске қостық. Біздің мақсатымыз — Федерацияны спорт алаңына ғана емес, шын мәнінде инклюзивтік қоғамның бір бөлігіне айналдыру».

FIDE ұйымының Қазақстандағы Infinite Chess жобасы:

Шахматты инклюзивтік үйретуді дамытуға бағытталған FIDE Infinite Chess бастамасы 2024 жылдың қарашасында №1 Арнайы мектеп-интернатында басталды. 2025 жылы жоба Алматыда да «Аутизмді жеңеміз!» оралығында іске қосылды. Онда жаттықтырушы Виталий Козяк екі топ шәкірттерімен жұмыс жасайды.

Анықтама үшін:

Қазақстанда ресми түрде тіркелген аутизмі бар 15 000-нан астам бала тұрады, ал бейресми деректер бойынша олардың саны 35 000-нан көп. Мектеп жасына дейінгі балалар арасында бұл көрсеткіш 7 000-ға жуықтайды. АҚШ CDC деректері бойынша, 36 баланың біреуінде АСБ бар.

2015 жылдан бері «Болашақ» қоры 71 инклюзивтік кабинет ашты, 4 000-нан астам маман мен ата-ананы оқытты, 800-ден астам баланы үйде оқытудан алып шықты. Қордың моделі ұлттық инклюзивтік білім беру саясатының бір бөлігіне айналды.

Астанада аутизм спектрінің бұзылыстары (АСБ) бар балалар ата-аналарының «Аutism Talks: ерекше балалы ата-аналардың шабыттандырар әңгімемелері» атты жыл сайынғы үшінші кездесуі өтті. Іс-шара аутизм және дамуында басқа ерекшеліктері бар балалардың ата-аналарын және мамандарды қоса 400-ден асам қатысушының басын біріктірді. 2015 жылдан бері инклюзивті білім беру бойынша жобаларды іске асырып келе жатқан «Болашақ» корпоративтік қоры ұйымдастырушы болды.

Кездесу жыл сайын 2 сәуір күні аталатын Дүниежүзілік аутизм мәселесі туралы ақпаратты тарату күніне (World Autism Awareness Day) орай өткізілді. АИБбД ҰҒПО-ның (2024 ж.) деректеріне сәйкес Қазақстанда аутизм бар 15 000-нан астам бала тұрады, оның 7 мыңдайы мектеп жасына дейінгі балалар. Ал бейресми деректерге сәйкес еліміздегі аутизм бар балалар саны 35 000-нан асады. ДДҰ деректеріне сәйкес әлемде шамамен 100 баланың біреуінде аутизм спектрінің бұзылуы бар, ал АҚШ-тың Ауруларды бақылау және алдын алу орталығының (CDC) деректеріне сәйкес бұл көрсеткіш 36-ның 1-уі. Аутизм диагнозы қыздарға қарағанда ұлдарға төрт есе жиі қойылады.

Ted Talk форматында өткен іс-шарада аутизм бар балалардың ата-аналары өз әңгімелерімен бөлісті. Олар диагноз қойылғаннан кейін мойынсұнбай, білім беру және әлеуметтік жобаларды қалай дамыта бастағандарын, сонымен қатар басқа ата-аналарға қалай көмектесетіндерін айтып берді. Ата-аналар сессиясында сөз сөйлегендер: инклюзивті футболды дамыту бойынша сарапшы, UEFА «А» санатындағы жаттықтырушы Шыңғыс Темерханов, ерекше жасөспірімнің анасы және Қарағандыдағы «Ерекше өнер» инклюзивті шеберханасының негізін қалаушы Екатерина Юртаева, IBA, MBP мінез-құлық талдаушысы, «Болашақ» қорының мінез-құлық бағдарламаларының кураторы және аутизм бар жасөспірімнің анасы Елена Смолыгина. Іс-шараның модераторы «Болашақ» қорының Қамқоршылық кеңесінің төрайымы Динара Гаплан болды.

«2022 жылдан бастап біз бұл шараны жыл сайын өткізіп келеміз және оның өзектілігі жыл сайын артып келеді. Уақыт пен ақшаны босқа кетірмеу үшін ата-аналардың қалай әрекет ету керектігі туралы дәлелді ақпаратқа қол жеткізуі өте маңызды. Биыл Autism Talks-ты алғаш рет біз Қазақстан шахмат федерациясының қолдауымен екі қалада: Астана мен Алматыда өткізіп отырмыз. Біз іс-шараның форматын өзгертіп, аутизм бар адамдар олар қалай өмір сүретіні және әлемді қалай түйсінетіні туралы сөз сөйлеуін қостық. 

Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 2025 жылды Жұмысшы мамандықтар жылы деп жариялағаны бәрімізге белгілі. Өткен жылдан бастап біз колледждерде ЕБбҚ бар жасөспірімдерді кәсіптік оқыту жобасын жүзеге асырып келеміз, ал бүгін Autism Talks аясында осы балалар жасаған пісірмелер, шопперлер және тағы басқа өнімдер Жәрмеңкесін өткізіп жатырмыз. Кездесуге келген ата-аналар ЕБбҚ бар балалардың мамандықты меңгеріп, еңбекке де, жалпы өмірге де бағалы дағдыларды меңгеріп, қоғамға пайдасын тигізе алатынына көз жеткізді», - деп атап өтті «Болашақ» қорының Қамқоршылық кеңесінің төрайымы Динара Гаплан.

Жобаға қатысушы Асылбек Сатиновтың анасы Алмагүл Сатинова: «Осыдан бірнеше жыл бұрын менің аутизм бар ұлым жұмыс істеп, белсенді қоғамның бір бөлігі болады деп елестете де алмайтынмын. «Болашақ» қорының оқу-өндірістік комбинатының арқасында ол кондитердің көмекшісі болып, колледжде оқуын жалғастыруда», - деп бөлісті.

Мамандармен сессияда сөз сөйлегендер: балалар психиатры Мадина Кенжебекова, балалар невролог дәрігері Ольга Лукша, сертификатталған мінез-құлық талдаушысы және супервизор (CBA-S), «Болашақ» қорының мінез-құлық бағдарламаларының супервизоры Күмісай Әлденова, Астана қаласы білім беру бөлімінің бас маманы Гүлшат Исинова, логопед-дефектолог Анара Ысқақова.

Диагностика және коррекция, мемлекеттік коррекция жүйесі мәселелері, АСБ бар балаларды коррекциялауда мінез-құлықты қолданбалы талдаудың құндылығы талқыланды. 

«Аutim Talks» алғаш рет 2022 жылғы сәуірде өтті, содан бері іс-шара көптеген ойларды қозғайтын жыл сайын өткізілетін шараға айналды. Іс-шараға «Кедергісіз келешек» бағдарламасы шегінде AMANAT партиясы, сондай-ақ серіктестер: «TASSAY» сауда маркасымен «ЮНИКС» ҚБ, «Hilton Astana» қонақ үйі, «Полезный хлеб» қолөнер наубайханасы, «Тамшылар» балалар орталығы қолдау көрсетті. 

Жыл сайын сәуір айында бүкіл әлемде аутизмге арналған ақпараттық науқандар өтеді. Аутизм мәселесі туралы хабардарлықты арттыру үшін «Болашақ» қоры 2025 жылдың сәуір айында бірқатар іс-шараларды жоспарлады, оның ішінде сынып сағаттары, конкурстар, «Run for Autism» қайырымдылық жүгіріс.

20-22 қаңтарда «Әр бала мектепке лайық» бағдарламасының мамандары мен мінез-құлық талдаушыларының жыл сайынғы стратегиялық сессиясы өтті. Дәстүр бойынша Астана, Алматы, Талдықорған және Орал сияқты әр қаладан мінез-құлық сарапшылары жиналды. Шара барысында бағдарламаның 2025 жылға арналған іс-шаралар жоспары талқыланды, сонымен қатар білім беру ұйымдарын әдістемелік сүйемелдеу көрсету, аутизмі бар жасөспірімдер мен ересектерді әлеуметтендіру және кәсіптік оқыту, психикалық бұзылыстары бар адамдарға жыныстық тәрбие беру, білім беру тренингтері мен семинарларын дамыту, танымдық бейнероликтерді дайындау және т. б.

Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Қабыкенқызы Жакупова және «Даму» қорының басқарма төрайымы Гаухар Асылбекқызы Бөрібаева «Оқу-өндірістік комбинаты» жобасы аясындағы сабақтарға қатысты. Бұл жоба Астана қаласындағы қоғамдық тамақтандыру және қызмет көрсету колледжінің базасында өтеді.

Қонақтарымыз аутизм және басқа да ерекшеліктері бар 10 жасөспірім қатысатын «Кондитерлер» тобымен танысты.

Қор төрағасы Динара Гаплан жобаның ерекшеліктері мен оқыту әдістемесіне тоқталды. Сондай-ақ кездесуге Білім басқармасының, Еңбек министрлігінің өкілдері мен ерекше балалардың ата-аналары қатысты.

«Даму» кәсіпкерлікті дамыту қорының демеушілігінің арқасында биыл «Кондитер», «Наубайшы», «Тігін» секілді 3 топты іске қостық. Ал бұл 6 айдың ішінде оқып, мамандық игеретін 30 ерекше жасөспірімді қамтиды. 2025 жылдың мамыр айында олар курсты бітіру туралы сертификаттар алады, содан кейін біздің қор оларға жұмысқа орналасуға көмектеседі.

Жобаны қолдағаны үшін «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қорына, қызығушылық танытқан Еңбек министріне және жемісті ынтымақтастық үшін колледж басшылығына шын жүректен алғыс айтамыз.

10 желтоқсанда Дүниежүзілік адам құқықтары күні Астанада «UNI Football League» инклюзивті футбол лигасы секциясының ашық жаттығуы өтті. Қазақстанда аутизм және Даун синдромы бар балалар мен жасөспірімдерге арналған «UNI Football League» жұмыс істегеніне бір жыл болды. Бұл – 10-18 жас аралығындағы ерекше қажеттіліктері бар балалар мен жасөспірімдерге арналған футбол жобасы. Оның мақсаты – сапалы спорт бағдарламасына қол жеткізу және ерекше қажеттіліктері бар балалар мен жасөспірімдерді футбол арқылы әлеуметтендіру.

Ұйымдастырушылар: «Болашақ» корпоративтік қоры және Қазақстан футбол федерациясы. Демеуші – «Freedom Шапағат» қайырымдылық қоры арқылы Freedom Holding Corp. 

«UNI Football League» жобасы бір жыл бұрын Астанада 2023 жылдың қараша айында «Болашақ» қорының жыл сайынғы Қысқы қайырымдылық балынан түскен қаражатқа басталды. Бүгінгі таңда жобаға Қазақстанның 9 қаласынан Астана, Шымкент, Атырау, Ақтөбе, Семей, Қарағанды, Петропавл, Тараз, Өскеменнен 111 бала қатысады. Қазіргі уақытта Тараз, Семей және Шымкент қалаларында белсенді түрде командалар құрылып жатыр. Астаналық секцияда 12 баланың ішінде 7-уінде аутизм, 4-еуінде Даун синдромы бар және 1 дамуы қалыпты бала қатысады.

«UNI Football League» секцияларында қатысушылардың ерекшеліктерін есекертін және ойын үшін барынша жайлы жағдайды қамтамасыз ететін жаттығулардың арнайы регламенті жасалды. Жобаның міндеттері: балалар бір-бірімен қарым-қатынас жасай алатын, жаңа достар таба алатын және әлеуметтік дағдыларын дамыта алатын жағдайлар жасау; денені шынықтыру және координацияны дамыту; ерекше балаларға белсенді және жан-жақты қоғамдық өмір сүруге көмектесу, оларды әлеуметтік және спорттық іс-шараларға қатыстыру.

Жобаға білікті жаттықтырушылар командасы қосылды – әр қалада инклюзивті білім беру курстарынан өткен, мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс істеу тәжірибесі бар UEFA-ның B, C, D санатындағы жаттықтырушылар.

Іс-шараға ұйымдастырушылар, серіктестер, ЕБбҚ бар балалар мен олардың ата-аналары қатысты.

«Ерекше балаларға арналған футбол – тек спорт қана емес, тағы бұл өзін-өзі көрсету тәсілі, әлеуетін ашуға, өзіне сенуге және өз жолын табуға мүмкіндік. Бүгін 10 желтоқсанда Дүниежүзілік адам құқықтары күні болғаны да ерекше мән беріп тұрғандай. Осыдан 76 жыл бұрын дәл осы күні БҰҰ Бас Ассамблеясы Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясын қабылдады. Бір жыл бұрын біздің қор БҰҰ Жаһандық шартына қосылды, ал қазан айында біз БҰҰ Жаһандық шарты аясында SDG Ambition білім беру бағдарламасының серіктесі болдық.

Бұл жоба ерекше балалардың сапалы спорттық білім алу құқығын жүзеге асыруға ықпал етеді. Жобаға қолдау көрсеткен Қазақстан футбол федерациясына және «Freedom» компаниясына шын жүректен алғыс айтамыз. Сіздің қолдауыңыз ерекше балалардың өсіп-жетілуіне, сондай-ақ олардың құқықтарын жүзеге асыруға жағдай жасап, жобаның алға басуына көмектеседі» - деп атап өтті «Болашақ» қорының Қамқоршылық кеңесінің Төрайымы Динара Гаплан.

«Ұлым екеуміз әртүрлі спорт түрлерімен айналысып көрдік, оған футболға барған  қатты ұнайды, жаттығу туралы айтқанда, ол өзі жинала бастайды. Біздің тамаша жаттықтырушыларымыз үлкен жүректі адамдар, әр жаттығудан кейін олардың балаларымызға деген мейірімінен жүрегімде жылылық сезіледі. Балаларымыздың биік белестерді бағындырғанын, жобаның алға басқанын, балалардың жарыстарға барғанын қалаймын. «Болашақ» қорына, жаттықтырушылар мен демеушілерге мың алғыс. Балаларымызға көмектесетін қорлар бізге, ерекше балалардың ата-аналарына, біздің елге деген, балаларымызға әрқашан көмектесетініне сенім ұялатады» - деді Рейна Чауш-оглы, секцияға қатысатын Даун синдромы бар 15-жасар Олсар Селимнің анасы.  

«Бір жыл ішінде ерекше қажеттіліктері бар 100-ден астам бала мен жасөспірімнің өмірін өзгерткен осындай бірегей жобаға қолдау көрсету – біз үшін құрмет әрі үлкен жауапкершілік. Біз балалардың қол жеткізген әрбір сәттіліктен қуаныш сезінетінін, физикалық тұрғыдан дамып, жаңа достар тауып, өзіне деген сенімділіктері артып, рухты нығайтатынын көргенде, бұл бір шабыт береді. Біз салауатты өмір салтын қамтамасыз ету және балалар мен жасөспірімдер футболын дамыту үшін БҰҰ-ның Қазақстандағы тұрақты даму мақсаттарын іске асыру стратегиямыздың бір бөлігі болып табылатын «UNI Football League» жобасын одан әрі дамыту және табысқа жетуі үшін жағдай жасау бойынша жұмысты жалғастырамыз деп айта аламын» - деп атап өтті «Freedom Шапағат» КҚ Президенті Бағлана Мусина.

Астанада «Ерекше білім беру қажеттіліктері бар жасөспірімдерге арналған оқу-өндірістік комбинаттар» сынамалы жобасының түлектеріне куәлік беру рәсімі өтті. ЕБбҚ бар 34 жасөспірім елорда колледждерінде «Аспаз», «Кондитер», «Тігін ісі», «Сәндік-қолданбалы өнер» мамандықтары бойынша оқуды сәтті аяқтады. Жобаны «Болашақ» қоры «Әр бала мектепке баруға лайықты» бағдарламасы аясында Астана қаласы әкімдігінің және «AMANAT» партиясының қолдауымен жүзеге асырып отыр.

Оқу-өндірістік комбинаттар немесе ерекше білім беру қажеттіліктері бар 7-11 сынып оқушыларына арналғанмамандандырылған кәсіби алаңдар өз жұмысын 2024 жылдың басындн Астана қ. Қоғамдық тамақтандыру және сервис колледжі және Менеджмент, бизнес және білім колледжі негізінде бастады. Жобаға аутизм, Даун синдромы, Аперт синдромы, эпилепсия, ақыл-ой дамуы жеңіл тежелген, Туретт синдромы, психикалық дамудың кешігуі және психикалық-сөйлеу дамуының кешігуі бар 13-18 жас аралығындағы 34 жасөспірім қатысты.

Жобаның мақсаты – ЕБбҚ бар жасөспірімдерге әлеуметтік бейімделуге, кәсіптік білім алуға және жұмысқа орналасуға көмектесу. Оқыту «Тігін өндірісі және киімді модельдеу», «Тамақтануды ұйымдастыру – аспаз», «Тамақтануды ұйымдастыру – Кондитер» және «Сәндік-қолданбалы өнер» бағыттары бойынша өткізілді. Оқудың ұзақтығы – 5 ай болды, 3 сағаттан аптасына 2 рет. Осы уақыт ішінде ЕБбҚ бар балалар көптеген құнды дағдыларды меңгерді: әртүрлі маталармен жұмыс істеу негіздері, тігін техникасы мен түрлері, тігін машиналарын пайдалану, тағамдарды дайындау, турау техникалары, ас үйде гигиена және қауіпсіздік нормалары, кондитерлік өнімдерді дайындау, қамырмен жұмыс. Балалар тәртіпті және тәуелсіз бола бастады. Бұл дағдылар олардың кәсіби ой-өрісін кеңейтіп қана қоймай, сонымен бірге колледжге сәтті түсуге және болашақта жұмысқа орналасуға дайындап, олардың өзіне деген сенімділігін арттырды.

Іс-шараға «Болашақ» қорының Қамқоршылық Кеңесінің Төрайымы Динара Гаплан, «AMANAT» партиясының хатшысы Шолпан Каринова, елорданың білім басқармасының басшысы Қасымхан Сенғазыев, Қоғамдық тамақтандыру және сервис колледжінің директоры Зәуре Қылышбаева, ЕБбҚ бар жасөспірімдер, ата-аналар, мамандар, әлеуметтік кәсіпкерлер және басқалар қатысты. 

«Осы сынамалы жобаның арқасында біз мектепке дейінгі, мектеп және орта арнаулы білім беру ұйымдарындағы алаңдарды қамтитын үздіксіз оқыту жүйесін құрып жатырмыз. Астана – аутизм бар және басқа да менталдық бұзылыстары бар балаларға арналған алаңдар балабақшалар мен мектептерде ашылған Қазақстандағы жалғыз қала, енді әкімдікпен ынтымақтастығымыздың арқасында ЕБбҚ бар жасөспірімдер колледждерге түсуге мүмкіндігі біраз артып отыр. Қала әкімдігіне, «AMANAT» партиясына және әлеуметтік кәсіпкерлер қатарынан серіктестерімізге жобаны қолдағандары үшін алғыс айтамын. Біздің түлектер кәсіпорындарда өз пайдасын тигізе алады деп сенеміз, бұл олардың әлеуметтенуі мен қоғам өміріне қосылуының маңызды кезеңі болмақ», - деді «Болашақ» корпоративтік қорының Қамқоршылық Кеңесінің Төрайымы Динара Гаплан.

«Менің ұлым өз мейрамханасын ашуды армандайды. Ана ретінде мен ұлым үшін өте қуаныштымын және ол осында қуана келетінін мақтан тұтамын, бұл оның мамандық алуына мүмкіндік және үміт береді. Егер бұл мүмкіндікті тек бір кәсіби қолдау ретінде ғана емес, ең алдымен бұл оқыту, ең бастысы, өзіне тамақ пісіріп, өзін тамақтандыруға және осы арқылы өз отбасын бақытты етуге мүмкіндік береді» - деді Ксения Цун, «Аспаз» бағыты бойынша ОӨК оқушысы ерешке баланың анасы.  

ОӨК түлектеріне тағылымдамадан өтуге және жұмысқа орналасуға көмектесу жобаның маңызды бөлігі болып табылады. Іс-шараға ерекше жасөспірімдердің кәсіби қалыптасуына қолдау көрсететін әлеуметтік кәсіпкерлер, соның ішінде «Kunde» әлеуметтік дәмханасының, CrêpeCafé дәмханасының, «Lion» елорда ательесінің, «Royal Catering» компаниясының басшысы және басқалары қатысты. Іс-шара шегінде әлеуметтік жоба түлектерінің тағылымдамадан өтуі туралы серіктестермен ынтымақтастық туралы меморандумдарға қол қойылды. Сондай-ақ, биыл 9 сыныпты бітірген 8 ЕБбҚ бар жасөспірімдер ОӨК-ден кейін колледжге түсті.

Ирландияның футболдан құрама командасының жартылай қорғаушысы Джеймс Макклин мен ағылшын футболшысы Джон О’Кейннің қайндай ортақ тұстары бар екенін білесіз бе? Екеуінде де аутизм. Астанада аутизм және Даун синдромы бар балалар мен жасөспірімдерге арналған Инклюзивті футбол лигасы «UNI Football League» бірегей жобасының тұсаукесері өтті. Жобаны жасаушылар: «Болашақ» корпоративтік қоры және Қазақстан футбол федерациясы. Демеуші –  «Freedom Шапағат» қайырымдылық қоры арқылы Freedom Holding Corp.  

«UNI Football League» – бұл 13-18 жас аралығындағы аутизм және Даун синдромын қоса, ерекше қажеттіліктері бар балалар мен жасөспірімдерге арнап әзірленген футбол жобасы. Жобаның мақсаты – дамуында ерекшеліктері бар балалар мен жасөспірімдер үшін футбол арқылы сапалы спорттық бағдарламаға қол жеткізуге және әлеуметтенуге мүмкіндік жасау. Арнайы әзірленген жарыс регламенті қатысушылардың ерекшеліктерін ескереді және ойын үшін барынша қолайлы жағдайларды қамтамасыз етеді.

«UNI Football League» жобасы Астанада 2023 жылдың қараша айында «Болашақ» қорының жыл сайынғы Қысқы қайырымдылық балынан түскен қаражатқа басталды. Астанада аутизм және Даун синдромы бар 12 бала секцияда жаттығып жатыр. Жалпы жобаның географиясы Қазақстанның 9 қаласын (Шымкент, Атырау, Қарағанды, Астана, Көкшетау, Петропавл, Тараз, Ақтау және Өскемен) қамтиды, онда қазіргі уақытта мамандандырылған футбол секцияларына қабылдау жүргізіліп жатыр және белсенді түрде командалар құрылып жатыр. 60 бала қамтылды. Жалпы жоба шамамен 160-тай бала мен жасөспірімді қамтиды деп күтілуде. Ал а.ж. қыркүйек айында Астана қаласында республикалық «UNI Football» чемпионатын өткізу жоспарланып отыр. Бұл турнир Қазақстанда менталдық бұзылыстары бар адамдар арасында футболды дамыту үшін ауқымды алаң құру жолындағы маңызды қадам болмақ.

Баспасөз-конференциясына «Болашақ» корпоративтік қоры Қамқоршылық кеңесінің Төрайымы Динара Гаплан, Қазақстан футбол федерациясының Президенті Әділет Барменқұлов, Испания Корольдігінің Қазақстан Республикасындағы елшісі Хорхе Урбиола Лопес де Монтенегро мырза, «Freedom Шапағат» корпоративтік қорының Президенті Бағлана Мусина, «UNI FOOTBALL LEAGUE» футболдан инклюзивті лиганың басшысы Шыңғыс Темірханов, журналистер, блогерлер, Сенат депутаттары, қоғам қайраткерлері және ЕБбҚ бар балалардың ата-аналары қатысты.

Жобаның міндеттері: балалар бір-бірімен қарым-қатынас жасай алатын, жаңа достар таба алатын және қарым-қатынас дағдыларын дамыта алатын жағдайлар жасау арқылы балаларды әлеуметтендіру; денені шынықтыру және координацияны дамыту; ерекше балаларға белсенді және жан-жақты қоғамдық өмір сүруге көмектесу, оларды әлеуметтік және спорттық іс-шараларға қатыстыру.

Жобаға білікті жаттықтырушылар тобы қосылды: әр қалада инклюзивті білім беру курстарынан өткен, мүмкіндігі шектеулі балалармен тәжірибесі бар B, C, D UEFA санатындағы жаттықтырушылар.

Қазақстан футбол федерациясы аутизм және Даун синдромы бар балалармен жұмыс істейтін жаттықтырушыларға арналған әдістемелік құрал жасау үстінде. Бұл құрал жаттығулар мен футбол іс-шараларын тиімді және қауіпсіз өткізе алатын білікті мамандарды даярлаудың маңызды құралы болады. Сондай-ақ ҚФФ «Болашақ» қорымен бірлесіп «UNI Football League» жаттықтырушылары мен қызмет көрсетуші персоналы үшін жыл сайын мамандандырылған курстар өткізуді жоспарлап отыр. Осы курстар жоба жаттықтырушыларының біліктілігін арттыруға және кәсіби дағдыларын жетілдіруге бағытталған, бұл футбол жаттығулары кезінде балаларды даярлау мен сүйемелдеудің жоғары деңгейін қамтамасыз етеді.

«UNI Football League еліміздегі инклюзивті футболды дамытуда маңызды қадам болатынына сенімдіміз. Жоба ерекше балаларға жаңа мүмкіндіктер ашады және ерекше қажеттіліктері бар адамдарды белсенді әлеуметтік өмірге қосу арқылы олардың қоғамда қабылдануына оң әсер етеді. Қазақстан футбол федерациясы мен «Freedom» компаниясына жобаны қолдағандары үшін шын жүректен алғыс айтамыз. Жоба қорымыздың жыл сайынғы Қысқы қайырымдылық балынан түскен қайырымдылық қаражатқа іске асырылуда. Қазақстан Республикасындағы Испания Корольдігінің Елшісі Хорхе Урбиола Лопес де Монтенегро мырза өткен жылы қайырымдылық аукционына «Реал Мадрид» және «Барселона» футбол клубтары ойыншалырының автографтары қойылған футболкалар, испан шабандозы Фернандо Алонсоның автографы қойылған бейсболка, бұрынғы әлемнің бірінші ракеткасы Рафаэль Надальдің автографы қойылған футболка және т.б. қоса 7 бағалы спорттық лот беріп, қайырымдылық балына жеке қолдау көрсетті. Осы жобаны сол қаражат арқасында іске қостық.

Жалпы, Астана қаласы әкімі жанындағы Инклюзия жөніндегі қоғамдық кеңестің жұмысы аясында біз ЕБбҚ бар балалардың спорт секцияларына, оның ішінде жоғары жетістіктер спорт түрлеріне қолжетімділігін кеңейту мәселелеріне үлкен көңіл бөлеміз», - деп атап өтті «Болашақ» қорының Қамқоршылық кеңесінің Төрайымы Динара Гаплан.

«UNI Football League» жобасының мән-мағынасы терең. Бұл бастама балалардың барлығына тең мүмкіндік береді. Біз әр баланың футболдың бір бөлігі болғанын қалаймыз. Сонымен қатар, бұл ата-аналарды қолдайтын маңызды жобаға айналып отыр. Футбол мектептері еліміздің жеті қаласында жұмысын бастады. Федерацияның басты міндеті – футболдың әр бағытында маңызды жобаларды дайындап, олардың әрі қарай жандануына жол ашу, инвестор тарту. Осы жобаға қолдау көрсеткен «Болашақ» пен «Freedom Шапағат» ұйымдарына алғыс айттамын», - деп атап өтті Қазақстан футбол федерациясының президенті Әділет Барменқұлов.

«UNI Football League» жобасы — бұл Инклюзивті футбол лигасы ғана емес. Бұл – армандардың, мүмкіндіктердің және адам мүмкіндіктеріне шексіз сенімнің алаңы», - деп атап өтті «Freedom Шапағат» корпоративтік қорының Президенті Бағлана Мусина.

Анықтама:

Аутизм бар атақты футболшылар   

Джеймс Макклин, Ирландияның футболдан құрама командасының жартылай қорғаушысы.

Диагнозы – аутизм.

Ол Ирландия құрамасында 2012 жылдан бері ойнап келеді, 96 матч өткізіп, 11 гол соққан.

«Менің қызым аутизмге шалдыққан. Оның бойынан байқаған көптеген нәрселерді мен өзімде де көремін. Сондықтан мен медициналық тексеруден өтуге шештім. Мен мұны қызыма оны түсінетінімді және аутизм оның мақсаттарына жетуге кедергі жасай алмайтынын және кедергі болмауы тиіс екенін білуі үшін жасадым», - дейді футболшы.

Джон О’Кейн, кәсіби ағылшын футболшысы.

Диагнозы – аутизм.

О'Кейн «Манчестер Юнайтед» сапында Чемпиондар лигасында, Англия кубогында және Лига кубогында ойнады. Джон О'Кейн футбол ойнап жүргенде оған аутизм диагнозы қойылған, бірақ ол бұл туралы айтпаған. Ауырғанына қарамастан ол мансабын тек 32 жасында аяқтады.

«Мен басқалар сияқты болуға бағдарламаланбадым», - дейді футболшы өзі туралы.

Ашық көздерден алынған.

18 мамырда Астанада екінші «Run for autism» қайырымдылық жүгірісі өтті. Жиналған 13 млн теңгеге жуық қаражат балабақшаларда аутизм және басқа менталдық бұзылыстары бар балаларға арналған инклюзияны қолдау кабнеттерін ашуға бағытталады. Іс-шараның ұйымдастырушысы – «Болашақ» корпоративтік қоры Астана қаласы әкімдігінің және серіктестерінің қолдауымен.

Қайырымдылық жүгірістің мақсаты – аутизм туралы жұртшылықтың хабардарлығын арттыру, аутизм бар адамдардың өмір сапасын жақсарту, олардың әлеуметтенуі және өз қабілеттерін жүзеге асыруы үшін жағдайды қамтамасыз ету.

Аутизм ерте балалық шақта байқалады және жынысына, нәсіліне немесе әлеуметтік-экономикалық жағдайына еш байланысты болмайды. Аутизм белгілі бір тақырыптарға асқан қызығушылық танытумен, қайталанушы мінез-құлыққа бейімділікпен және күнделікті қарым-қатынастағы қиындықтардың болуымен сипатталады. Өкінішке орай мұның бәрі мұндай балаларды қоғам өмірінен тыс қалдырады. Бірақ мінез-құлықты сауатты түзету арқылы, мейірімділік  танытату арқылы, аутизм бар адамдарды қоғам өміріне сәтті қатыстыруға болады.

Ресми деректерге сәйкес Қазақстанда аутистикалық спектрінің бұзылыстары бар 16 700 бала, оның 3 479-ы елордада тұрады. ДДҰ деректеріне сәйкес әлемдегі әрбір 54-ші балада аутистикалық спектрдің бұзылуы бар. 2015 жылдан бері «Болашақ» қоры Қазақстанның 22 қаласында мектептер мен балабақшаларда 57 инклюзияны қолдау кабинетін ашты. Аутизм және дамуында басқа да ерекшеліктері бар 800-ден астам бала мектепке баруға мүмкіндік алды.

Жүгіріс 1 км., 2,5 км., 5 км. және 10 км. төрт қашықтық бойынша өтті. Қатысу бағасы 5 990 теңгеден бастап 8 990 теңгеге дейін болды. Қайырымдылық жүгіріске Астана, Алматы, Павлодар, Қарағанды, Орал, Өскемен, Қызылорда, Көкшетау, Екібастұз, Степногорск, Талдықорған, Шахтинск, Ақтөбе, Семей, Арқалық, Атырау, Қостанай қалаларынан барлығы 2330 адам қатысты.

Шараның құрметті қонағы және жарысқа қатысушы Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы Әшімбаев Мәулен Сағатханұлы болды.

«Run for Autism» – жай спорт жарысы емес. Президентіміз Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдауға және ауылдарымыз бен қалаларымызда инклюзивті орта қалыптастыруға үнемі баса мән беріп келеді. Бүгін біз осы жарыс арқылы еліміздегі әр балаға ерекше қажеттілігіне қарамастан білім алып, дамуы үшін тең мүмкіндіктер беру жолында тағы бір маңызды қадам жасап отырмыз. Баршаңызды осындай игі бастаманы қолдауға, әр баланың өз әлеуетін жүзеге асыруына жағдай жасалған инклюзивті қоғам қалыптастыруға үлес қосуға шақырамын», – деген Мәулен Әшімбаев жарысты ұйымдастырушыларға алғыс білдірді.

Жарысқа кәсіби спортшылар, бочча бойынша пара-спортшылар, ымдау тілі спортшылары, әуесқойлар, ерекше балалармен жұмыс істейтін мамандар, 120-дан астам ерекше қажеттіліктері бар балалар, ата-аналар және т.б. қатысты. Онлайн жүгіріске Алматы, Ақтау, Екібастұз, Орал, Қарағанды, Петропавл, Қосшы және т.б. қалаларынан 24 адам қатысты.

Мәреге жеткен барлық қатысушылар естелік медальдарға ие болды, ал әр қашықтық бойынша жеңімпаздар дипломдар мен медальдармен марапатталды. Әрбір жүгірушіге шоппер, футболка, жүгіріске арналған нөмір, ұтыс ойыны үшін нөмірі, тамаққа талон, бағдарлама және спорттық батончиктен тұратын жинақ табысталды.

Іс-шара шегінде аутизм және дамуында басқа да ерекшеліктері бар балаларға арналған «Көңілді старттар» спорттық-ойын эстафетасы өткізілді. Оған аутизм бар, психикалық және сөйлеу тілі дамуы тежелген, Даун синдромы бар және т.б. 5-14 жас аралығындағы 100-ден астам бала қатысты. Эстафета аяқталған соң балаларға медаль және іс-шараның серіктестерінен сыйлық табысталды.

«Run for autism — бұл аутизм бойынша зерттеулерді қолдау үшін қаражат жинауға арналған халықаралық бастама. Олар әртүрлі форматтарда өткізіледі: марафон, жартылай марафон, триатлон, жүгіріс және т.б. Және олар әлемнің ең ірі қалаларында өткізіледі: Нью-Йорк, Лондон, Берлин, Чикаго, Питсбург және т.б. Біздің Қор бұл халықаралық тәжірибені алғаш рет елімізде енгізді. Өткен жылы біз алғашқы Run for autism жүгірісін өткіздік. Жиналған қаражатқа біз елорданың балабақшаларында үш инклюзияны қолдау кабинетін жабдықтадық. Бір кабинетті жабдықтауға шамамен 2 млн теңге жұмсалатынын ескертемін. Бұл сомаға ерекше балалардың дамуы үшін қолайлы жағдай жасауға арналған жиһаз, оргтехника және көмекші оқыту материалдарды сатып алу кіреді. Бүгін жиналған қаражатты да біз балабақшаларда инклюзияны қолдау кабинеттерін ашуға бағыттаймыз. Өйткені инклюзияны ерте жастан бастаған жөн. Бұл жағдайда менталдық бұзылыстары бар баланың болашақта сәтті оқуға және әлеуметтенуге мүмкіндігі әлдеқайда жоғары болады.

Осындай ауқымды шараға қолдау көрсеткен демеушілеріміз бен серіктестерімізге алғысымыз шексіз. Жыл сайын жарысқа қатысушылардың саны артып келеді, бұл – ақпарат көбірек адамға таралады деген сөз. Біз қоғамның барған сайын ашық болып келе жатқанына қуаныштымыз. Біз мүмкіндігінше көп адамның аутизм туралы көбірек білсе, ал инклюзия мәселелері барлық деңгейлерде шешілсе дейміз», - деді «Болашақ» қорының Қамқоршылық кеңесінің Төрайымы Динара Гаплан.

Жарысқа 50-ден астам компания мен ұйымның қызметкерлері, оның ішінде инклюзивті білім беру саласындағы қызметкерлер қатысты. АВА-терапевт Алмас Ақан даму ерекшеліктері бар балаларға арналған «Тамшылар» Балаларды дамыту орталығынан әріптестерімен бірге жүгіріске келді: «Мен жүгіріске бірінші рет қатысып отырмын. Мен үшін осы жүгіріске қатысу – бұл тақырыпқа адамдардың назарын аудартудың, аутизм қиындықтармен күнделікті бетпе-бет келген жандарға қолдау көрсетудің, AСБ бар адамдардың өмір сүру сапасын жақсарта алатын білімнің таралуына көмектесудің тәсілі. Мен өз жұмысымда дамуында ерекшеліктері бар балаларға жағымсыз мінез-құлықпен күресуге, басқалармен қарым-қатынас жасауға және өзара әрекеттесуге көмектесемін. Біз дәлелденген әдістерді қолданамыз және балалар күнделікті тапсырмаларды жақсырақ орындай алуы үшін отбасымен және басқа мамандармен бірлесе жұмыс істейміз».

Астана тұрғыны Амангелді Дощановтың жасы 81-де, ол – жасы ең үлкен жүгіріс қатысушысы. Амангелді ата 10 километр қашықтыққа тіркелді:

«Бүгін мен өзімді, өз күшімді сынап көргім келеді. Біз бәріміз қай жаста болсақ та дұрыс әрі толық өмір жасауымыз үшін өз денсаулығымыздың қадірін біліп, өзімізге қарауымыз тиіс. Әртүрлі елдердің 70, 80, 90 жастағы қарттары өздеріне жаттығулар қолданып, ел-жұрт қатарында жасайды. Біздің қазақ елінде де осындай жандар бар. Әрине, мен аутизмі бар балаларға қолдау көрсеткім келеді», - деді Амангелді Дощанов.

Run for autism» қайырымдылық жүгірісі Астана қаласы әкімдігінің, «Amanat» партиясының, «ERG» компаниялар тобының, «Integra Construction» компаниясының, «NAK» құрылыс холдингінің, «SF» қазақстандық дәмді тағамдар желісінің, «MYD Production» компаниясының, «G-life» ауыз суының, «K-cell» компаниясының, «Argymaq» премиалды брендінің, «ZAVOD» ивент агенттігінің, «NV Clinic» стоматологиясының, «Teethalign» компаниясының, «Templ» фитнес- орталығының, «WOW swim» жүзу мектебінің, «Тең мүмкіндіктер әлемі» ҚҚ, «Coffee Day» әлемдік кофеханалар желісінің, «SL» компаниясының, «Nomad Triathlon Club» Қазақстандық спортшылар кеңесінің, «My Start», «Халықаралық бағдарламалар орталығы» АҚ қолдауымен өтті. Ақпараттық серіктестер: «NUR Media» медиахолдингі, «Казақапарат» ХАА, «Jibek joly» телеарнасы, «Sxodim», «А98 – новости Астаны», «Хабар» Агенттігі» АҚ, «24KZ» телеарнасы, «Smartnews» порталы, «Super Kyz», «Бегу баста».

Жүгіріске қатысушылар арасында бағалы жүлделер: Samsung Galaxy S 24 смартфондары, «Argymaq» премиалды киім брендінің, «Coffee Day» әлемдік кофеханалар желісінен, «NV CLINIC» стоматологиялық клиникасынан, «Wow Swim» жүзу мектебінен, «Teethalign» компаниясынан сертификаттар және «Templ» фитнес-орталығынан жылдық абонемент және т.б. ойнатылады.

Қазақстандағы бірінші «Run for autism» қайырымдылық жүгірісі 2023 жылғы 27 сәуірде өтті. Іс-шараға республикамыздың 7 қаласынан 1 100-ден астам адам, оның ішінде даму ерекшеліктері бар  96 бала қатысты. Жүгіріс қорытындылары бойынша 7 000 000 тг қайырымдылық қаражат жиналды. Жиналған қаражатқа «Болашақ» қоры Астана қ. №54, №60 и №66 балабақшаларында үш инклюзияны қолдау кабнетін жабдықтады. Аутистикалық спектрінің бұзылыстары бар 18 бала осы кабинеттерде дәріс оқиды.